Özel Haber
Sahte sigortalılık ve şirket kurarak yapılan dolandırıcılığa ait cezaların yeni bir düzenleme ile artırılması gündemde.
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı Mert Nayır ile çalışmadığı halde sahte Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) kayıt yaptırarak emekli olmak isteyenleri ve bu amaçla paravan şirket kuranlara karşı uygulanan yaptırımları konuştuk.
2018 yılından sonra bu tür firmaların oluşmaya başladığını belirten Nayır, emekli olmak için sahte kayıt yaptıranlar ve paravan şirket kuranlara karşı etkin bir denetimin yapıldığını belirterek, Ensonhaber’e uygulamaya dair rakamlar verdi.
Buna göre, denetimlerde 2 bin 264 kaçak yabancı yakalandı, 20 bin 811 sigortasız çalışan işçi tespit edildi, 1.233 sahte iş yeri tespit edildi, 112 bin 995 sigorta primleri iptal oldu ve 2 bin 418 kadının ölüm aylığı iptal edildi.
Nayır’ın verdiği bilgilere göre, erken emekli olmak için engellilik oranını artırmaya çalışanlar ve evli olduğu halde vefat eden babasının maaşını almak için boşanarak aynı evde oturmaya devam edenler de takipte.
Soru ve cevaplarla sigorta sahteciliği
Çalışmadığı halde bir iş yerinden SGK’ya kayıtlı olanlar ve sadece SGK kaydı için iş yeri açanlarla hakkında bilgi verir misiniz?
Sosyal güvenlik deyince, çalışma hayatı deyince biliyorsunuz konularımız hep gündemde. Ne zaman emekli olurum, ne kadar emekli maaşı alırım, maaşım ne zaman bağlanacak sorusu gündemdeki yerini hiç kaybetmiyor. Önümüzde bir Temmuz ayı dönemi var. Bakalım bu emekli yılında emeklilerimize emekli maaşlarına ne kadar zam gelecek, emekli yüz yılı olacak mı yoruları konuşulurken.
“Sahte firmalar 2008 yılından sonra arttı”
Ne zaman emekli olabilirim, nasıl emekli olabilirim sorusuna aslında vatandaşlarımız kendi cevaplarını bulmaya çalışıyor. İşte bu sahte sigortalılık, sahte iş yeri çalışmadığı halde kendini bir yerde sigortalı göstermek. Bu ‘umut tacirleri’ diyelim, bu sahte paravan firmaların eline düşen vatandaşlarımızdan ilgili. Aslında yıllardır uyarılarını yapıyoruz. Özellikle 2008 yılından sonra değişen emeklilik sisteminden sonra çok fazla bu tarz firma, bu tarz kişiler oluşmaya başladı.
“Vatandaşımız kurum dolandırıcıların eline düşüyor”
Ama vatandaşımız kurum dolandırıcıların eline düşüyor. Gelin biraz ben size rakamlarla bu işi anlatayım. Şöyle ki. 2023 yılı SGK faaliyet raporuna baktığımız zaman 81 vilayetimiz, 492 sosyal güvenlik denetmeni faaliyetiyle sürdürülen 101 bin 794 iş yeri denetlenmiş; denetimlerde 2 bin 264 kaçak yabancı yakalanmış. Sigortasız, kaçak yabancı çalışan yakalanmış. 20 bin 811 sigortasız aktif olarak çalışan vatandaşımız.
Peki kaç tane sahte iş yeri bulunmuş? Yaklaşık bu 100 binin üzerinde denetlenen iş yerinde 1.233 iş yeri tespit edilmiş. Burada da sigortalı gösterilen yaklaşık yüz on iki bin vatandaşımızın tüm hizmetleri iptal edilmiş.
“113 bin vatandaşımızın sigorta primleri iptal oldu”
112 bin 995 sigorta primleri iptal olmuş. Peki burada neler oluyor burada? Şimdi siz bir firmadan sigortalı olmak istiyorsunuz, Bağkurlusunuz. Bağkur şartlarından emekli olamıyorsunuz. Sigorta şartlarında 1.261 gün 4 A’ya eski adı ile SGK’ya tabi bir işyerinde çalışmanız gerekiyor. Ne yapıyorsunuz? Etrafta araştırmaya başlıyorsunuz nereden sigortalı olabildiğini.
“Sahte firma ‘Ben seni benim firmamda sigortalı yapabilirim’ diyor”
Diyor ki ‘Ben seni benim firmamda sigortalı yapabilirim’ diyor. Bu firma sizi sigortalı yapıyor. Siz her ay düzenli olarak bana para ödüyorsunuz. Bununla ilgili yatıracağınız pirim miktarı belli, bana ödüyorsunuz. Bir ben bu sahte paravan firmada sigortaya borcumu ödeyemiyorum.
“Primleri topluyor ama devlete yatırmıyorlar”
Bu firmalar kişilerden paraları topluyorlar ama devlete yatırıyorlar. Sonrasında sosyal güvenlik prim borçları nedeniyle denetime sevk ediliyorlar. Denetimde sahte iş yeri oldukları ve bu kişilerin de sahte çalışanı oldukları bu şekilde tespit ediliyor. Bazı firmalar eşini, dostunu sigortalı gösteriyor. Meslek kodlarını buna göre yanlış seçiyorlar. Fiili denetimlerde geliyorlar. Kişiyi ifadeye çağırıyorlar. Sen bu şirketi biliyor musun? Nerede ne iş yapıyorsun? İfadeler birbirini tutmayınca yine sahte işyeri olduğu anlaşılıyor.
“Bu firmalar şüpheli kodu alıyor”
Sahte sigortalılık olduğu anlaşılıyor ve hem hizmet hükümlerinde bir Ş kodu görüyor. Şüpheli kodu ortaya çıkıyor ve bu hizmetleri tamamen iptal ediliyor. Hem yatırmış olduğunuz primler iptal hem süreler iptal. Devlete şunu söyleyemiyor vatandaş. ‘Aa pardon ben evet bir sahte işyerinde sigortalı, sahte sigortalı olarak gözüktü bana yatırdığım primleri geri iade alabilir miyim?’ diyor ama alamıyorlar.
“Prim yatıramların parası yanıyor”
O paraları veya yatırmış oldukları primleri irat olarak devlete kaydediliyor. Geri alamıyorlar. Ne süreleri, ne geri alabiliyorlar ne de yatırdıkları primleri geri. Alabiliyorlar. Bu durumda olan. Bu arada yüz binlerce vatandaşımızın da bu durumları tespit edildikten sonra emekli maaşları da iptal olan vatandaşlarımız var. Onlar da zaman zaman serzenişleri dile getiriyorlar. Çok büyük bir haksızlığa uğruyorlar. Çünkü primleri iptal olunca, yatırılan primler iptal olunca bağlanan emekli maaşları da iptal oluyor.
“Maaş alanların maaşı iptal oluyor, aldıklarını da geri ödeyorlar”
Hatta maaşını alan, yıllardır maaşını alan vatandaşlardan Sosyal Güvenlik Kurumu da gecikme zammı ile beraber bu maaşları geri iade istiyor. Tabii bu durumda kalan vatandaşlarımız da oldukça zor durumda kalıyorlar bu geri ödemelerde. Çünkü bu geri ödemeleri yapmaz ise ömrü boyunca emekli maaşı da alamayacak.
Vatandaşa uyarı
Bu işin aslında tam tabiri Dimyat’a pirince giderken evdeki bulgurdan olmak oluyor. Emekli maaşına sahip olayım derken bir taraftan hem paranız gidiyor hem yıllarınız gidiyor. Emekli maaşınız bağlandı ise de bu sefer hem kurum borçlusu oluyorsunuz hem de emekli olamayacak bir pozisyona geliyorsunuz. O yüzden vatandaşlarımızı bir kez daha uyaralım. Bu sahte iş yerleriyle ilgili, sahte sigortalılık ile ilgili, fiilen çalışmadıkları yerlerde, adını sanını bilmedikleri yerlerde bu kişilere paralarını kaptırması, onlar primleri ile hizmetleriyle, emeklilik yılları ile oynaması. Onlar bu konuya dikkat etsinler.
“Dimyat’a pirince giderken evdeki bulgurdan olmasınlar”
Dimyat’a pirince giderken evdeki bulgurdan olmasınlar. Bu süreçleri de emeklilik süreçlerini dikkatle takip etsinler. Fiili çalışmalarla yapsınlar, isteğe bağlı sigorta imkanlarını değerlendirsinler veya fiili olarak çalışma imkanları varsa bu fiili olarak çalışma imkanları değerlendirmeleri gerekiyor.
“500 denetmen sahada”
Çünkü Sosyal Güvenlik Kurumu dediğim gibi bu sürecin üzerine oldukça yaklaşıp az önce rakamını verdiğim gibi 500 denetmen ile Türkiye genelinde bu işin takibini yapıyor, denetimlerini devam ettiriyor. Her yıl da gözüken o ki bu işlemler bu ve bu şekilde devam ettiği sürece her yıl on binlerce mağdur, sigortalı görmeye devam edeceğiz.
Yetim aylığı alabilmek için eşinden boşanıp aynı evde yaşayanların sayısı kaç?
İnsanların bir şekilde devlete sırtını dayanmak, bir şekilde kazanç kapısı sağlamak ve bir emekli maaşına sahip olmak istiyor. Çünkü sağlık hizmetlerinden yararlanabiliyorsunuz ve her ay maaş hesaplarınıza bir para geliyor. Bakın size çok çarpıcı bir örnek daha vereyim. 2023 yılı faaliyet raporundan 2 bin 418 kadının ölüm aylığı iptal edilmiş. Bu ne demek biliyor musunuz? Siz fiili olarak eşinizle beraber yaşıyorsunuz, berabersiniz ama bu yaşamıyorsunuz. Çünkü babanızdan emekli maaşı var. Başarmanız halinde kadının sigortasız olması, sosyal güvencesi olmaması halinde kız çocuğuna bir ölüm aylığı bağlanır. ‘Yetim aylığı’ diyoruz biz buna da ‘ölüm aylığı’ olarak değerlendir. Kişi eşinizle aynı evde yaşamaya devam ettiğiniz için aslında fiili olarak boşanıp boşanmış olursunuz. Ama kağıt ortamında boşanıyor musunuz?
Sahte engelli raporu konusu
Sahte engelli raporu şebekesi çökertildi. Doktorlarla, hastanelerle işbirliği içerisinde olan sahte engelli raporları. Niye sahte engelli raporu ne işe yarar? Evet, farklı indirim imkanları var ama en önemli nokta emeklilikle yaşa tabi değilsiniz.
Burada rapor oranına göre daha erken emekli olabiliyorsunuz. Yüzde 60’ın üzerinde raporunuz varsa on beş yıl 3 bin 600 günle sigorta giriş tarihinize göre emekli olabilme hakkına sahipsiniz.
“Bu mağduriyeti de insanlar biraz kendileri yaratıyor”
Sahte iş yeri, ya primini ödemeyen vatandaşın parasını alıp SGK’ya yatırmaya. İş yerleri, sahte engelli raporları, sahte boşanmalar gibi farklı yöntemlere başvuruluyor. Ama diğer taraftan bu mağduriyeti de insanlar biraz kendileri yaratıyorlar. Devleti dolandırma noktasına geliyor. Aslında bu hak sahibi olmadıkları bir emekli maaşına sahip olmak oluyor. Dediğim gibi bu imkanları yaparken bazıları hiç yakalanmadan emekli olabiliyorlar.
“Sosyal Güvenlik Kurumu ciddiyetle çalışıyor”
Ama bazı Sosyal Güvenlik Kurumu da devletin çalışma içerisinde, bu işe oldukça ciddi önem veriyor. Hem kayıt dışı çalışan tespiti, hem kayıt dışı ücretler, hem sahte iş yerleri. Primini yaptırmayan işyerleri, sahte sigortalılık, sahte boşanmalar, sahte raporlarla devletin dolandırıcılara erken emeklilik ve diğer indirim imkanlarından yararlanma süreçleriyle ilgili çok ciddi bir denetim süreci var.
Haksız yere emekli olmak için yapılan bu kandırmacanın cezası var mı?
Sosyal Güvenlik Kurumu bu konuyla ilgili zaten bir online platform kurdu. Bu süreçlerin takibiyle ilgili. Dediğim gibi bu sahte işyerleri zaten sizden aldıkları primleri devlete yatırıyorlar. Bu kişilerin üstünde zaten herhangi bu şirketlerin üzerine her hangi bir mal kaydı vesaire devletin el koyup bu primleri tahsil edebileceği bir imkan olmadığı için devlet ne kadar idari para cezası kesse de bu firmalara bunun tahsil kabiliyeti maalesef yok.
“Olan vatandaşa oluyor”
Burada olan kime oluyor? Yine o primini ödemeye çalışan, o insanları ödeyen vatandaşları oluyor. Çünkü yatırdıkları primler hepsi çöpe gidiyor. Hem sürelerini kaybediyorlar hem de burada yatırmış oldukları tüm primler devlete irat olarak kaydediliyor. Aynı zamanda tabii bu durumda olan kişiler ben burada fiilen çalışmıyorum. Devleti dolandırma noktasında olduğu için bu konu emeklilik için az önce bahsettiğim sahte engelli raporları da buna dahil. Sahte boşanmalar ile devletten haksız yere para alan kadınlarımız da dahil burada savcılığa suç duyurusunda bulunuyor.
“Kamu davasına dönüşüyor”
Aynı zamanda bir kamu davasına dönüşüyor bu konu. Çünkü siz burada fiili olmayan sahte bir sigortalı da sahte işyerleri ile sahte boşanmalar ile devletten haksız yere ceza para almış oluyorsunuz.
“Sosyal Güvenlik Kurumu’nun uygulayacağı idari yaptırımlar var”
Bunun da karşılığı hem Sosyal Güvenlik Kurumu’nun uygulayacağı idari yaptırımlar, hem primlerin kaybı, devlete irat kaydedilmesi, hem emekli maaşlarının iptali ve faiziyle gecikme zammı ile beraber geri iadesi, hem de dediğim gibi savcılığa suç duyurusunda bulunarak bunun bir kamu davası olarak devam etmesi süreçleri var. Dediğim gibi burada yaptırımları oldukça fazla olacak vatandaşımız için.
News
